Zespół ostrej niewydolności oddechowej u dzieci (ang. Pediatric Acute Respiratory Distress Syndrome, PARDS) to rodzaj ostrego uszkodzenia płuc, które występuje u ciężko chorych dzieci. Jest to ciężki stan zagrażający życiu, który rozwija się szybko i powoduje trudności w oddychaniu, obniżony poziom tlenu we krwi i niewydolność narządów. Jest podobny u analogicznego stanu u dorosłych, ale ma nieco inne definicje. Grupa Konferencyjna Pediatric Acute Lung Injury Consensus Conference Group (PALICC) postanowiła w 2015 r. opracować pediatryczne definicje zespołu ostrej niewydolności oddechowej wraz z zaleceniami dotyczącymi leczenia i przyszłych priorytetów badawczych. Wytyczne te zostały zaktualizowane w lutym 2023 r. z udziałem panelistów z 15 różnych krajów (1). 

Ostatnio wiedza o (P)ARDS bardzo się wzbogaciła w wyniku powstania nowych koncepcji w patobiologii, ochronie płuc (ciśnienie napędowe, siła mechaniczna, P-SILI – uszkodzenie płuc pacjenta wywołane dużą różnicą ciśnień) oraz dzięki stosowaniu nowych technologii, takich jak tlenoterapia wysokoprzepływowa (ang. High Flow Oxygen Therapy, HFOT). W zaktualizowanych wytycznych PALICC-2 zmieniono definicję i kluczowe koncepcje leczenia związane z klasyfikowaniem stopnia PARDS co najmniej cztery godziny po wstępnym rozpoznaniu PARDS zarówno dla wentylacji inwazyjnej, jak i nieinwazyjnej (NIV), co pozwala na rozpoznanie „możliwego PARDS” u dzieci, u których stosuje się przeznosowe tryby wspomagania, takie jak HFOT (2). 

Tradycyjnie zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) u dzieci rozpoznaje się na podstawie kryteriów American-European Consensus Conference (AECC). Globalnie przyjętą standardową definicją jest definicja berlińska z 2012 r. – została ona zmodyfikowana do stosowania w praktyce pediatrycznej.  

Według wytycznych PALIC ARDS występuje w ciągu siedmiu dni od znanego urazu i jego stopień można ocenić za pomocą wskaźnika natlenienia (łagodny 4–8, umiarkowany 8–16 i ciężki >16) lub wskaźnika nasycenia tlenem (OSI). W przypadku rozpoznania PARDS, którego nie można inaczej wytłumaczyć siniczą chorobą serca, przewlekłą chorobą płuc i/lub dysfunkcją lewej komory.  

Wytyczne PALICC-2 stanowią, że u wszystkich pacjentów w wieku poniżej 18 lat bez aktywnej okołoporodowej choroby płuc przy rozpoznaniu PARDS należy stosować kryteria PALICC-2; ponadto lekarze mogą stosować definicję PALICC-2 lub definicję noworodkową (Montreux NARDS) w przypadku noworodków oraz definicję PALICC-2 lub definicję dla osoby dorosłej (Berlin ARDS) w przypadku młodych dorosłych (1,2). 

ARDS występuje u dzieci w różnym wieku i na różnym etapie rozwoju płuc i najczęściej jest spowodowany zapaleniem płuc, posocznicą i aspiracją. Może również wystąpić jako powikłanie w wyniku innych schorzeń i zabiegów, takich jak nowotwór, uraz, oparzenia, zapalenie trzustki, uraz inhalacyjny, transfuzja, krążenie pozaustrojowe, wrodzona choroba serca i choroby autoimmunologiczne. ARDS jest przyczyną znacznej chorobowości związanej z wtórnym zakażeniem, przedłużającą się hospitalizacją, neuropatią w stanie krytycznym i obniżeniem jakości życia w wyniku pogorszenia stanu zdrowia. Śmiertelność związana z ARDS u dzieci jest wysoka (10–12% w łagodnym lub umiarkowanym ARDS i 33% w ciężkich przypadkach (3). Badania dotyczące pediatrycznego ARDS wskazują na jego występowanie w około 1% do 4% wszystkich przyjęć na oddział intensywnej opieki pediatrycznej (PICU) (4-6). 

Leczenie PARDS zazwyczaj rozpoczyna się od leczenia podstawowego procesu chorobowego; wytyczne PALLIC opisują również określone strategie wentylacji mechanicznej, takie jak docelowe objętości oddechowe 5–8 ml/kg należnej masy ciała (IBW) lub 3–6 ml/kg. W wytycznych omówiono również cele wymiany gazowej, sedację, blokadę nerwowo-mięśniową, inhalację tlenkiem azotu, stosowanie ułożenia na brzuchu, steroidy, wentylację oscylacyjną o wysokiej częstotliwości i ECMO (pozaustrojowe utlenowanie krwi). Omówiono również opiekę wspomagającą inną niż wspomaganie oddechu, która obejmuje takie formy leczenia jak gospodarka płynami, odżywianie, transfuzja krwi, sen i rehabilitacja. 

Należy zauważyć, że wentylacja nieinwazyjna (NIV) jest powszechnie stosowaną metodą leczenia niewydolności oddechowej u dzieci i może być korzystna w podgrupie pacjentów z PARDS o nasileniu od łagodnego do umiarkowanego. Konieczne jest jednak ścisłe monitorowanie pod kątem pogorszenia choroby i niepowodzenia wentylacji nieinwazyjnej (7). U pacjentów, u których stosuje się NIV, a którzy nie wykazują poprawy klinicznej w ciągu pierwszych sześciu godzin leczenia lub mają objawy podmiotowe i przedmiotowe pogorszenia choroby, w tym przyspieszoną częstość oddechów/tętna, zwiększony wysiłek oddechowy i pogorszenie wymiany gazowej (stosunek SpO2/FiO2), wytyczne zalecają intubację zamiast kontynuacji NIV. U pacjentów z możliwym PARDS lub zagrożonych PARDS podczas konwencjonalnej tlenoterapii lub HFOT, u których występują oznaki nasilenia niewydolności oddechowej, należy zastosować ograniczoną czasowo próbę NIV (CPAP lub BiPAP), jeśli nie ma jednoznacznych wskazań do intubacji.  

Wczesne rozpoznanie i leczenie ma kluczowe znaczenie dla pacjentów zagrożonych PARDS, a wytyczne PALLICC-2 sugerują, że pacjentów poddawanych NIV z użyciem maski pełnotwarzowej (ciągłe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych [CPAP] lub dwupoziomowe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych [BiPAP]) z CPAP większym niż lub równym 5 cm H2O oraz osoby wentylowane inwazyjnie należy uznać za cierpiących na PARDS, jeśli spełniają kryteria czasu, utlenowania, etiologii/czynnika ryzyka i wyników obrazowania.  

Próg natlenienia do rozpoznania możliwego PARDS u dzieci z przeznosowym wspomaganiem oddychania obejmuje dzieci, u których stosuje się ciągłe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych przez nos/dwupoziomowe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, a które wymagają więcej niż 40% FiO2 do utrzymania nasycenia tlenem 88–97% oraz te, u których stosuje się tlenoterapię wysokoprzepływową przy minimalnych przepływach: